Jezički imperijalizam i lingvicizam predstavljaju veoma zastupljene teme u savremenoj sociolingvistici. Istraživanjem ove pojave bave se brojni lingvisti (na primer Heath, 1972; Mühlhäusler, 1996; Pennycook, 1994; Phillipson, 1992), ali one takođe zaokupljaju i pažnju novinara (web1; web2; web3), raznih institucija (web4), kao i šire javnosti.
Jezički imperijalizam može se definisati kao teorijski konstrukt kojim se objašnjava jezička hijerarhizacija. Tačnije, proučavanje ovog fenomena podrazumeva bavljenje pitanjima kao što su: zašto se određeni jezički varijetet koristi ređe ili češće u odnosu na druge, koje društvene strukture i ideologije stoje iza ovakvih podela i procesa, kao i koja je uloga lingvista, ali i zvaničnih institucija koje se bave jezičkim planiranjem. U savremenim društvenim tokovima, ova pitanja se najčešće tiču odnosa između velikih, globalnih jezika (poput engleskog ili francuskog) i manjih, nacionalnih jezika određenih društava širom sveta (vrlo često bivših evropskih kolonija). Najčešće se govori o odnosu između nadređenog, to jest privilegovanog i podređenog jezika (Phillipson, 1997: 238–239).

Jezički imperijalizam se smatra podvrstom lingvicizma. Lingvicizam je termin koji je skovan kako bi se pokazala analogija između hijerarhizacija zasnovanih na osnovu rase (rasizam), etniciteta (etnicizam), roda (seksizam) i slično, i hijerarhizacije zasnovane na osnovu jezika (Phillipson, 1997: 239 prema Skutnabb-Kangas, 1988). Istraživanja u ovom području bave se pitanjima na koji način jezik doprinosi nejednakoj raspodeli i nejednakom pristupu društvenoj moći, na koji način su jezičke hijerarhije strukturirane i kako funkcionišu. Phillipson (1997: 239) navodi da je za ova istraživanja bitno da budu sprovedena iz perspektive podređenog jezika, to jest podređene jezičke zajednice, jer je česta pojava da govornici dominantih jezika poput engleskog i francuskog ne vide problem u globalizaciji i širenju svojih jezika, tačnije skloni su da previde negativne posledice ovakvog širenja. On takođe navodi da termini poput širenja jezika i smrti jezika doprinose tome da se brojne negativne posledice jezičkog imperijalizma i lingvicizma posmatraju kao prirodni, neizbežni procesi.

Istraživanja su takođe podstaknuta činjenicom da zakon o ljudskim pravima zabranjuje diskriminaciju na rasnoj, rodnoj, jezičkoj i drugim osnovama, i nalaže da zakonodavna tela i nadležne institucije imaju dužnost da omoguće i osiguraju sva prava govornicima manjih jezičkih varijeteta, što podrazumeva nacionalne jezike, jezike manjinskih grupa ali i različite nestandardne varijetete (Skutnabb-Kangas i Phillipson, 1994).
Razlikujemo međujezički (interlingual) i unutarjezički (intralingual) lingvicizam. O unutarjezičkom lingvicizmu govorimo u slučajevima kada se određeni varijetet smatra za privilegovan i standardan, čistiji, lepši ili bolji u odnosu na druge varijetete istog jezika. O međujezičkom lingvicizmu govorimo u slučajevima kada se, na primer, engleskom jeziku pripusuju osobine modernizacije, napretka, savremenosti, jezika bez kog je nemoguće zamisliti poslovni uspeh i normalno funkcionisanje u savremenom društvu, dok se maternji jezici određenih zajednica smatraju pukim dijalektom koji nije prikladan za čitav niz društvenih funkcija. Jezički imperijalizam obuhvata sve aktivnosti, implicitne i eksplicitne stavove, ideološke osnove i društvene odnose koji doprinose ovakvim shvatanjima i podelama. Kao takav, on je neraskidivo povezan sa kulturom, istorijskim dešavanjima, političkom podelom i ekonomijom (Phillipson, 1997: 239–240).

Kao primer jezičkog imperijalizma na delu mogu se navesti skorašnji pokušaji implementacije i ojačavanja upotrebe engleskog jezika, naročito kao medijuma za obrazovanje, u raznim zemljama širom sveta, poput Namibije, Tajlanda (web1), Nigerije (Phillipson, 1997: 239) i drugim. Naročito se kritikuje insistiranje na implementaciji engleskog kao primarnog jezika umesto potkrepljivanja bilingvizma ili multilingvizma koji u određenim mestima predstavlja društvenu realnost (web1).
Jezički imperijalizam i lingvicizam predstavljaju teme koje zavređuju pažnju stručne i nestručne javnosti. Pored istraživanja, potrebno je preduzimati i aktivne mere kako bi se suzbilo širenje velikih nauštrb malih jezika, i kako bi se razbile predrasude o određenim jezičkim varijetetima kao nižim, lošijim, manje vrednim od privilegovanih, standardnih varijeteta. Naročita opasnost, a samim tim i razlog zbog čega se ovim pojavama nekad ne pridaje dovoljna važnost, leži u tome što su one prisutne u okviru raznih institucija i organizacija koje pružaju novčana i obrazovna sredstva za nerazvijene zajednice. Insistiranje na bilingvizmu i multilingvizmu, razbijanje hegemonije određenih varijeteta, uklanjanje stigmi i predrasuda vezanih za određene govore predstavljaju neke od opštih načela borbe protiv jezičkog imperijalizma i lingvicizma.

Literatura

• Heath, S.B. (1972). Telling Tongues: Language Policy in Mexico, Colony to Nation. New York: Teachers College Press.
• Mühlhäusler, P. (1996). Linguistic Ecology: Language Change and Linguistic Imperialism in the Pacific Region. London: Routledge.
• Pennycook, A. (1994). The Cultural Politics of English as an International Language. Harlow: Longman.
• Phillipson, R. (1992). Linguistic Imperialism. Oxford: Oxford University Press.
• Phillipson, R. (1997). Realities and Myths of Linguistic Imperialism. Journal of Multilingual and Multicultural Development, 18:3 (238–248)
• Skutnabb-Kangas, T. (1988). Multilingualism and the education of minority children. In T. Skutnabb-Kangas and J. Cummins (eds) Minority Education: From Shame to Struggle (9–44). Clevedon: Multilingual Matters
• Skutnabb-Kangas, T. & Phillipson, R. (eds) (1994). Linguistic Human Rights: Overcoming Linguistic Discrimination. Berlin: Mouton de Gruyter.
• Web1: https://goo.gl/zmrXBb
• Web2: https://www.dawn.com/news/1028971
• Web3: https://goo.gl/7TJfeg
• Web4: https://goo.gl/QSrxxJ